ZWIASTOWANIE
ZWIASTOWANIE W PIŚMIE ŚWIĘTYM
„W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: »Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami«. Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: »Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto
poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca«. Na to Maryja rzekła do anioła: »Jakże się to stanie, skoro nie znam męża? « Anioł Jej odpowiedział: »Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego«. Na to rzekła Maryja: »Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa«”. Wtedy odszedł od Niej anioł” (Łk 1, 26-38).
ZWIASTOWANIE W LITURGII
Wśród modlitw upamiętniających Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie szczególne miejsce zajmuje „Pozdrowienie Anielskie” oraz modlitwa „Anioł Pański”.
„Pozdrowienie Anielskie” jest modlitwą składającą się z pozdrowienia Archanioła, radosnych słów św. Elżbiety i modlitwy Kościoła.
Na słowach: „łaski pełna”, wypowiedzianych przez Archanioła
Gabriela do Maryi przy Zwiastowaniu, Kościół oparł wiarę w Niepokalane Poczęcie Maryi. Natomiast słowa św. Elżbiety: „Błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony
owoc żywota Twojego”, zawierają część pozdrowienia anielskiego i są rozszerzone o treść wskazującą na to, że znana jej była Tajemnica Zwiastowania i spoczęcie na Maryi tak wielkiej godności.
Do XVI w. w Kościele odmawiano tylko słowa Archanioła Gabriela i św. Elżbiety, a dalszą część znanego nam dobrze „Pozdrowienia Anielskiego” wprowadził do tej modlitwy papież św. Pius V.
Do liturgii „Pozdrowienie Anielskie” włączone zostało w XII w., w formie antyfony do Mszy świętej w IV Niedzielę Adwentu.
Natomiast modlitwa „Anioł Pański” swymi początkami sięga czasów średniowiecza, kiedy to bicie dzwonów wzywało wiernych do pobożnego jej odmawiania i jednocześnie wyznaczało im trzy pory dnia: rano, południe i wieczór.
W czasach współczesnych do odmawiania tej modlitwy zachęcają nas słowa papieża Pawła VI, zawarte w Adhortacji apostolskiej „Marialis cultus”: „Gdy chodzi o modlitwę Anioł Pański, to chcemy jedynie powtórzyć naszą zachętę, prostą, lecz gorącą, aby zwyczajowe odmawianie tej modlitwy zostało zachowane. Mimo bowiem upływu wieków zachowuje ona swoją siłę i blask. Jest to modlitwa prosta, zaczerpnięta z Pisma świętego”.
ZWIASTOWANIE W SZTUCE
Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie jest tematem wielu dzieł malarskich i rzeźbiarskich. Najstarsze plastyczne wyobrażenie tego wydarzenia pochodzi z II w. i znajduje się w rzymskich katakumbach św. Pryscylli. Na zachowanym tam fresku Maryja siedzi na krześle, a przed nią stoi anioł bez skrzydeł, ubrany w tunikę i paliusz, ukazany w postaci młodzieńca. Podobne malowidło pochodzi z III w. i znajduje się w katakumbach św. Piotra i Marcelina. Od IV w. Archanioł Gabriel przedstawiany jest ze skrzydłami i często trzyma w ręce laskę podróżną lub lilię. Z tego też wieku pochodzi barwna mozaika umieszczona na łuku tęczy w bazylice Matki Bożej Większej w Rzymie. Maryja na niej ukazana ubrana jest w królewski diadem i bogate szaty. Siedzi na tronie i haftuje purpurową zasłonę dla świątyni jerozolimskiej. Nad nią unosi się Duch Święty w postaci gołębicy, a w pobliżu stoi Archanioł Gabriel.
W późniejszych wiekach scena Zwiastowania była jednym z najbardziej ulubionych tematów malarstwa religijnego. Namalowali ją między innymi: Simone Martini, Fra Angelico, Robert Campin, Hans Memling, Sandro Botticelli, Mistrz Bawarski, Mistrz Jerzy, El Greco, Luca Giordano, czy też Bartolomé Esteban Murillo.
Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie przedstawione jest także na mozaice znajdującej się w Bazylice Matki Bożej Różańcowej w Lourdes (ok. 1895-1907 r.), a Wit Stwosz poświęcił mu jedną z kwater ołtarza wykonanego w latach 1477-1489 dla Kościoła Mariackiego w Krakowie.
Zdjęcia – podpisy :
Simone Martini, Zwiastowanie, obraz na desce namalowany ok. 1330 r.
Fra Angelico, Zwiastowanie, tempera na desce, ok. 1430-1432 r. (Muzeum Prado, Madryt) Robert Campin, Zwiastowanie – środkowa część „Ołtarza Merode”, olej na dębowej desce, ok. 1427-1432 r. (Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork)
Hans Memling, Zwiastowanie, olej na desce, ok. 1482 r. (Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork)
Sandro Botticelli, Zwiastowanie z Cestello, tempera na desce, ok. 1490 r. (Galeria Uffizi, Florencja)
Mistrz Bawarski, Zwiastowanie Maryi, tempera na desce, ok. 1500 r. (Kunsthaus, Zürich) Mistrz Jerzy, Zwiastowanie – środkowa część tryptyku wykonanego dla kolegiaty św. Michała na Wawelu, tempera na desce, 1517 r. (Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie) El Greco, Zwiastowanie, olej na płótnie, ok. 1595-1600 r. (Sammlung Marquis de Rochefort, Budapeszt)
Luca Giordano, Zwiastowanie, olej na płótnie, 1672 r. (The Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork)
Bartolomé Esteban Murillo, Zwiastowanie, olej na płótnie, ok. 1660-1680 r. (Rijksmuseum, Amsterdam)
Zwiastowanie, mozaika w Bazylice Matki Bożej Różańcowej w Lourdes (ok. 1895-1907 r.) Wit Stwosz, Zwiastowanie, rzeźba – jedna z kwater ołtarza w Kościele Mariackim w Krakowie
ZWIASTOWANIE W MUZYCE
Od pierwszych wieków chrześcijanie czcili Matkę Bożą na różne sposoby, a jednym z najwspanialszych dowodów miłości jaką otaczano Matkę Pana Jezusa, był hymn liturgiczny ku czci Bogurodzicy zwany Akatystem. Składa się on ze śpiewanych na stojąco pieśni pochwalnych oraz modlitw ku czci Chrystusa, Najświętszej Maryi Panny i Świętych.
Przyjmuje się, że jest on najstarszym hymnem maryjnym, który Matka Boża przekazała w cudowny sposób św. Romanowi Pieśniarzowi. Po raz pierwszy Akatyst wykonany został 7 sierpnia 626 r., kiedy to dzięki opiece Bogurodzicy Konstantynopol został uratowany przed atakiem pogańskich Awarów, których flotę zniszczył gwałtowny huragan. Ludność miasta śpiewała wtedy całą noc na stojąco hymn ku czci Bogurodzicy, dziękując Jej za ocalenie.
Około VIII w., dzięki kontaktom Wenecjan ze Wschodem, Akatyst został przeniesiony do Włoch i przetłumaczony na łacinę. W Polsce nie był on jednak powszechnie znany, bowiem pierwszy jego przekład na język polski powstał dopiero w 1965 roku.
Akatyst składa się z dwóch wzajemnie przeplatających się części, z których pierwsza przedstawia historie z życia Maryi (od Zwiastowania do Ofiarowania Jezusa w Świątyni), a druga posiada charakter teologiczny i rozważa boską i ludzką naturę Chrystusa i dziewictwo Maryi.
Śpiewany on jest najczęściej w czasie Wielkiego Postu, w święto Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie oraz w Święto Niepokalanego Poczęcia Maryi, ale na Jasnej Górze Akatyst do Bogurodzicy Maryi śpiewany jest w każdą sobotę w kaplicy Cudownego Obrazu w intencji pokoju na całym świecie.
Zwiastowaniu Najświętszej Maryi Pannie utwory muzyczne poświęciło także wielu najwybitniejszych kompozytorów – między innymi: Franciszek Schubert, Charles Gounod, Gaetano Donizetti, Franciszek Liszt, czy też Stanisław Moniuszko.